Bieszczadzki Bard

Jerzy Harasymowicz - Broniuszyc urodził się w Puławach 24 lipca 1933 roku. Rodzina poety miała mieszane ukraińsko i polsko niemieckie korzenie. Należał do pokolenia współczesności. Zadebiutował w tygodniku "Życie literackie" (1953 rok) gdzie publikował wiersze oraz prozę poetycką. Pierwszym tomem jego poezji, który się ukazał były Cuda wydane w 1956 roku. Harasymowicz publikował także na łamach innych pism literackich, były to między innymi : Twórczość, Tygodnik kulturalny, Tygodnik powszechny i Dziennik Polski. Stworzył kilka grup literackich takich jak Muszyna ( istniejąca od 1957 do 1961, działająca w Krakowie) Barbarus ( istniała od 1967 do 1972) oraz Tylicz (istniała od 1969 do 1976).  Był to autor niezwykle płodny, który pozostawił po sobie 40 tomików poezji w tym liczne wybory wierszy i 2 baśnie dla dzieci ( sprzedane w liczbie 700 tys egzemplarz).  Zafascynowany kulturą Łemków oraz słowiańsko - chrześcijańską odnosił się do nich w swych utworach. Możemy w nich znaleźć bogate opisy. Przesycenie opisami czyniło wymyślone przez niego mitologie nadzwyczaj szczegółowymi i realnymi. To właśnie z poezji  Harasymowicza wywodzi się pojęcie Kraina łagodności, do której Wojciech Bellon nawiązywał w swoich piosenkach, artystę tego utożsamia się z poezją śpiewaną. Harasymowicz to jeden z trzech najbliższych przyjaciół Stanisława Pagaczewskiego,  dwaj pozostali to Jalu Kurek oraz Tadeusz Śliwiak. Przyjaźnił się również z profesorem Stanisławem Wyką, historykiem literatury i krytykiem.


Babka poety była Niemką (nazwisko rodowe Hennig) i prostestantką, natomiast rodzina jego matki, to jest  Ireny Danuty z Grelewskich ( z wykształcenia polonistka) wywodziła się z tzw. Czabanów ostałych w Polsce już za czasów Batu - Chana w XIII wieku. Ojciec Jerzego Stanisław był zawodowym wojskowym służącym w 53 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych w stopniu majora. Przedtem bram udział w obronie Lwowa w 1919 roku, a także w wojnie polsko - bolszewickiej ( 1920 - 21).

Utwory jego ukazywały się w licznych pismach, antalogiach i oddzielnych publikacjach ukazujących się także za granicąnaszego kraju. Tłumaczono je na język niemiecki,  angielski, duński, norweski, francuski, włoski, słowacki, ukraiński, białoruski, litewski, a nawet na język kannara używany w Indiach.

Fot. http://gazeta.us.edu.pl/node/186361

Za swoją twórczość był niejdednokrotnie nagradzany : 

- Nadroda im. Stanisława Piętaka (1967)

- Nagrody Fundacji im. Kościelskich (1971)

- Główna Nagroda Ministra Kultury i Sztuki (1975) 


Jerzy zadebiutował jako 22 - latek na łamach Życia literackiego tuż obok takich autorów jak Miron Białoszewski, Stanisław Czycz, Bogdan Drozdowski, a także Zbigniew Herbert ( tzw. Debiut pięciu). Po wydaniu tomów wierszy Cuda, Powrót do krainy łagodności oraz Wieża melancholii ( wysoko ocenione przez krytyków) Jerzy Harasymowicz zyskał miano "poety baśni" ze względu na swój dziecięcy sposób widzenia, fantazji w połączeniu z wrażliwością. Od czasu debiutu był Krakowianinem wielbiącym i w pełni oddanym górskim krainom, w szczególności rejonom Sądecczyzny czyli okolice Muszyny, Popradu czy Jaworek. Miejsca te były dla niego oazą spokoju i harmonii, niezbędne dla artysty - samotnika. Było to naturalne, autentyczne królestwo wyobraźni, za którym tęsknił będąc w mieście podczas upałów. Poezja harasymiczowska nadawała opisywanym przezeń zdarzeniom wymiar zmysłowo magiczny.

W środowisku krakowskim znano go jako wielbiciela Półwsia Zwierzynieckiego, a także baru "Na stawach" ( o tym barze napisał nawet wiersz). Był również wielkim fanem Klubu Sportowego Cracovia, w zwiazku z czym powstawały też wiersze o Cracovi i jej piłkarzach, najbardziej znany utwór mówi o Cezarym Toboliku - zdobywcy bramki z rzutu rożnego w wygranych pierwszoligowych derbach Krakowa. Po ogłoszeniu stanu wojennego Jerzy Harasymowicz poparł Józefa Jaruzelskiego i PZPR ( w latach 1983 - 1984 zamieścił w prasie szereg utworów głoszących pochwałę socjalizmu). Po zmianie ustroju poeta publikował swą twórczość w "Trybunie". 

Pod koniec życia ciężko chory artysta mieszkał w Mikowie niedaleko Komańczy w budynku ( domek myśliwski) należącym do Nadleśnictwa Komańcza. Z tego miejsca miejsca ostatni raz poeta oglądał swoje ukochane Bieszczady. Jego prochy rozsypane zostały nad połoninami. Umarł w Krakowie 21 sierpnia 1999 roku. Grób poety to pomnik w kształcie bramy na Przełęczy Wyżnej, a przed domem w Mikowie, w którym kiedyś mieszkał stoi obelisk z poświęconą mu tablicą pamiątkową (dzięki staraniom Nadleśnictwa Komańcza). Podobna tablica upamiętniająca tego poetę znajduję się na bramie Cmentarza na Salwatorze w Krakowie. Powstałe Epitafium Jerzemu to utwór poety Janusza Szubera, który znalazł się w tomiku poezji pt. "Tam gdzie niedźwiedzie piwo warzą" wydanym w 2004 roku. 

Twórczość Jerzego Harasymowicza : 

Wybrane tomiki wierszy : 

* Cuda 1956 

* Powrót do krainy łagodności 1957

* Genealogia instrumentów 1959 

* Ma się pod jesień 1962 

* Budowanie lasu 1965 

* Bar na Stawach 1972, 1974 

* Wesele rusałek 1982

• Wybory wierszy 

* Wiersze beskidzkie 1986

* Cała góra barwinków 1983 

* Poeci polscy - miniatura 1978 

* Poezje wybrane 1985 

* Wiersze z połonin 1996 

* Późne lato 2003 

Bajki : 

*Bajka o królewnie,  co spać nie chciała (1962 )

* Kasia cała z czekolady i z cukierków ma rękawy (1980 )

Czasopismo "Życie literackie" był to ogólnopolski tygodnik literacko - społeczny wydawany w latach 1951 - 1990 w Krakowie. Traktowało o literaturze, teatrze, historii, a także o polityce. Redakcją pisma zajmował się pierwotnie Henryk Markiewicz, później zastapił go Władysław Machejek. Współpracę z pismem podjęli wówczas Wojciech Dzieduszycki, Jan Paweł Gawlik, Jerzy Hordyński, Władysław Loranc, Józef Maśliński, Krzysztof Miklaszewski, Bogusław Schaffer, Wilhelm Szewczyk, Wisława Szymborska, Olgierd Terlecki, Stanisław Lem, Stefan Otwinowski, Marek Żukow - Karczewski. Tygodnik ten jako pierwszy w czasach PRL zaczął drukować Czesława Miłosza oraz Witolda Gombrowicza. Prowadzący pismo popierali wprowadzenie stanu wojennego mimo, iż część zespołu była temu przeciwna (po odejściu oponentów tygodnik stracił swoje znaczenie, a w 1991 roku został zamknięty.  Wydawcą pisma był Związek Literatów Polskich, który miał swoje oddziały w Krakowie oraz w Katowicach. Pierwsze wydanie ukazało się 4 lutego 1951. 

Artysta związany był za życia z Bacówką pod Małą Rawką, w której napisał wiele pięknych wierszy o Bieszczadach. Jest to jedno z najciekawszych schronisk w tym paśmie, położone z dala od cywilizacji  na wysokości 930 m n.p.m przytulne i klimatyczne. Istnieje od 1979 roku i działa przez cały rok. Bacówka ta powstała z inicjatywy Edwarda Moskały (był znanym działaczem turystycznym Komisji Turystyki Górskiej) dzięki któremu powstało jeszcze dziesięć innych tego typu bacówek w Polsce, między innymi równie urocza i przytulna Nasza Bacówka pod Bereśnikiem w Beskidzie Sądeckim. Jest miejscem przytulnym, idealnym dla turysty indywidualnego który zatrzyma się tu w drodze na szlak, przenocuje, a nawet zagrzeje miejsce jako wolontariusz. Oprócz Harasymowicza bywał tu także słynny Majster Bieda czyli Władysław Nadopt - kultowy bieszczadzki zakapior, było to jego ulubione miejsce. Od lat miejsce to cieszy się popularnością ze względu na wspaniałe położenie, a co za tym idzie widoki, klimat i swojską smaczną kuchnię. Do Bacówki można się najprościej dostać z Przełęczy Wyżniańskiej (parking) usytuowanej pomiędzy Brzegami Górnymi, a Ustrzykami Górnymi, tam z parkingu do schroniska jest jakieś 900 m. Dojdziemy tam każdym szlakiem łączącym się z Małą Rawką idąc z Wetliny czy też Ustrzyk Górnych. 

Fot. https://spike7777.flog.pl/wpis/7992211/bacowka-pod-mala-rawka 

Fot.  https://mapa-turystyczna.pl/photo/11950/node/316#49.23437/19.93864/10

A teraz zanóżcie się w wybrane przeze mnie  wersy Pana Jerzego 

Lato w górach 

Parno. Ubierajac w biegu biały płaszcz

Motyl leci przez ogród donikąd

Inny motyl maluje sobie twarz

Cienkim pędzelkiem ciszy. Błękitny deszcz

Rośnie w warzywniku. Otwarte są okna

W wiotkiej ciszy modrzewiowych gałązek 

Kobieta ogląda w lustrze piersi jak ogrodnik

Kiedy jak buki na mróz serce mi pęknie

Kiedy jak buki na mróz serce mi pęknie 

Połóżcie mnie na wóz z widokiemna Bieszczady 

Fot. https://www.worldisbeautiful.eu/en/gallery/5-mala-rawka-and-wielka-rawka/110-sunset-in-the-bieszczady-mountains.php

Pałac z mgieł

Narysowany na szybie żaglowiec 

Ruszył z pejzażem ciągnąc kopy obłoków 

Dalej i dalej w senną podróż 

Do kołyszących się jak boje na jeziorze 

Zielonych wzgórz

Do naszego pałacu z mgieł

Który wiatr zdmuchnie nam z dłoni

Sprawy jesienne 

Miałem sen, że byłem jesionem sypiącym 

Strąki metafor

Miałem dzień że byłem człowiekiem sypiącym

Chmury liści

Mam życie lecące 

Z Bogiem w zawody

Burza 

Nagle huk

Jakby runęły niebiosa 

Carskie wrota 

Iskry przeleciały piórem 

Zapach siarki 

Zapachem wierszy

Ulewa 

Ze słonecznika

Pryskają krople 

Jak pestki 

Jesień 

Coraz bardziej tokuje

Po jesiennych nocach 

Czerwonopióra krew 

Poemat zmienia już sierść

Coraz częściej pióro 

Woła wieczorami 

Za stadem żurawi 

Fot. https://www.se.pl/rzeszow/bieszczady-jesien-zaglada-na-gorskie-szlaki-audio-aa-Kpjr-3c4Y-P3Xq.html

Madonna pod Barcicami 

Niespodziana 

U tej śliwy

Nie piszą nic 

Przewodniki 

Tu piramidy 

Kamieńca

Tu mnie nikt nie zna

Niebieska i biała 

Z gór Poprawdem

Przyjechałaś

Wśród pijaków

Jam niepewna 

Błogosław nam

Dla placka da rydżyky

Da mieda

Tu wielka bieda

Tobie 

Królowej nieba

Której skronie

Wachlują śnieżne

Czereśnie

Jam umęczona srodze 

Rany wielikie 

Na nodze

Sypnij 

Rudym prosem

łaski 

Do podołka 

Sypnij kaszy 

W ten podołek

Jak w łąkę tutaj

Przecież siedzisz 

Na Barcic skrzyni 

Przecieżeś 

Niebios władczyni

Władczyni kurzu 

Trąb autobusu

Pustych słoików 

Przecieżeś tak pyzata

Tak dorodna

Madonna 

Taka już nasza uroda 

Taka podkarpacka moda 

Na nas nigdy 

Nie znać biedy

A niebios 

Wieliki Panosza 

Ma nas 

Tysiąc frairek 

Angioły latają 

Ale nie tutaj 

Tu wrony 

I tak na ulewie 

W płachcie się 

Panna chwieje przeczysta

Piszi skargę

Do Synaczka

Że tu w kurzu mdleje matka

Tu żadne wiesiele 

Idę, załatwię Ci 

Fot. https://goryiludzie.pl/2016/11/bieszczady-od-zachodu-do-wschodu-slonca.html

Październik

W górach 

Czerwonoskóre jelenie 

Wyszły na jesienne ścieżki 

Pod lasem stoją czerwone pułki 

Zimowych ptaków 

We mgle jedzie 

wóz bez konia

Bo na pewno  

Koń siedzi na wozie 

Odpoczywa w kożuchu 

A wóz samo mu ciągnie

Wiekowe przyzwyczajenie 

Stare drzewo 

W puszczy widać najlepiej 

Że tego samego dnia 

Kiedy rozpadniemy się

Jak stare drzewo

Tego samego dnia zaczną zarastać 

Nasze ślady

Na wszelki wypadek trawa

Zarasta nas całe życie 

Nas i naszą ruinę

Naszą ścieżkę do stołu

I do kobiety 

Brzask w górach 

Wyszedłem przed dom

Spód nóg runął pejzaż 

Który zaspał w trawie

Listek ćwierknął jak wróbel

W środku lasu

Nagle roześmiało się drzewo

To ptaki 

Nic nie mam 

Nic nie mam 

Zdmuchnęła mnie ta jesień całkiem

Nic nie mam 

Tylko z daszkiem nieba

Zamyślony kaszkiet 

Fot. https://www.gospodarek.pl/jesien-w-bieszczadach/

Niebo sierpniowe 

Na trawy rzucona cisza 

Jak biała płachta księżyca 

Z jamy nieba wyszły młode gwiazdy

Uczą się chodzić po zwalonym pniu

Naszczekiwanie gwiazd nad górami

Wszędzie szepcze światło 

Kiedy buki na mróz serce mi pęknie

Kiedy buki na mróz serce mi pęknie

Połóżcie mnie na wóz z widokiem na Bieszczady 

Na wielki pożar gór na wielką jesień 

Którą sam roznieciłem pisaniem

Niech ten wóz sam jedzie w zawieje liści

Niech tam na wieki zostanie 

Fot. https://www.globtroter.pl/zdjecia/233225,polska,bieszczady,bieszczady,jesien,w,bieszczadach.html

Dziękuję za poświęcony czas 

Który z tych wierszy najbardziej Wam przypadł do serca? 

Źródła internetowe : 

https://sklep.raraavis.krakow.pl/p/154/1477/zycie-literackie-organ-towarzystwa-polonistow-rzeczypospolitej-polskiej-poswiecony-nauce-o-literaturze-i-krytyce-literackiej-r-1-z-1-i-ii-1937--pozostale-czasopisma.html

https://ownetic.com/items/01CJG05XCRZYV01G26XBH8FEZD/życie-literackie-nr-91973?lang=pl-PL
https://archiwum.allegro.pl/oferta/wybor-wierszy-jerzy-harasymowicz-tom-1-i-2-i7638272882.html  

https://kroliczajama.pl/p/49/13115/jerzy-harasymowicz-zielnik-polska-poezja.html

https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Harasymowicz

https://www.taniaksiazka.pl/pozne-lato-jerzy-harasymowicz-p-41779.html

http://znanewiersze.pl/jerzy-harasymowicz

https://culture.pl/pl/tworca/jerzy-harasymowicz

http://gazeta.us.edu.pl/node/186361

https://bieszczady.land/jerzy-harasymowicz-poeta-ludzi-gor/

https://bieszczady.land/5-rzeczy-ktore-warto-wiedziec-o-bacowce-pod-mala-rawka/

https://mapa-turystyczna.pl/photo/11950/node/316#49.23437/19.93864/10

https://bialczynski.pl/2018/02/10/jerzy-harasymowicz-straznik-wiary-przyrodzonej-slowian-i-ruski-lichtarz/

http://znanewiersze.pl/jerzy-harasymowicz

https://goryiludzie.pl/2016/11/bieszczady-od-zachodu-do-wschodu-slonca.html

https://literatura.wywrota.pl/wiersz-klasyka/37893-jerzy-harasymowicz-nic-nie-mam.html

https://www.se.pl/rzeszow/bieszczady-jesien-zaglada-na-gorskie-szlaki-audio-aa-Kpjr-3c4Y-P3Xq.html

https://ownetic.com/items/01CHY4A2FM9FA138AH2AF6Z0HH/życie-literackie-nr-51973